Ocena ryzyka zawodowego wg normy PN-N-18002

Wstęp

Ocena ryzyka zawodowego (ORZ) polega na szczegółowym sprawdzeniu oraz ocenie czynników środowiska pracy, które pogarszają stan zdrowia pracownika, aby skutecznie zrealizować obowiązki związane z ORZ należy skrupulatnie przygotować plan, który powinien powstać przy udziale pracowników. Wynika to z istoty złożoności wszystkich aspektów środowiska pracy, jak również wiedzy na temat zagrożeń występujących na stanowisku pracy.

Plan działań odnoszący się do oceny ryzyka zawodowego powinien zawierać:

• odpowiednie zasoby finansowe, rzeczowe ludzkie itp.,
• wyznaczenie zespołu do koordynowania i planowania wykonania ORZ wraz z szczegółowym określeniem ich zadań i odpowiedzialności,
• określenie osób odpowiedzialnych za przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego,
• sformułowane potrzeby szkoleniowe, a także szkolenie osób, których zadaniem będzie przeprowadzenie ORZ,
• zaangażowanie ze strony kierownictwa i pracowników,
• odpowiednie informacje i zasób wiedzy, a także dostęp do potrzebnych konsultacji i usług (wgląd do rejestru wypadków przy pracy, chorób zawodowych, wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych i uciążliwych dla środowiska pracy, analiza stanu bhp),
• analizę struktury organizacyjnej (z udziałem zasobów kadrowych), dzięki której możliwe będzie opracowanie wykazu stanowisk pracy,
• plan działania dotyczący czynności przyczyniających się do ograniczenia lub eliminacji ryzyka zawodowego,
• uwzględnioną potrzebę monitorowania skuteczności środków ochronnych,
• szacowanie wielkości ryzyka zawodowego,
• dokumentowanie wyników ORZ,
• informacje dla pracowników związaną z wynikami oceny ryzyka zawodowego, jak również podejmowanymi działaniami, które zmierzają do wyeliminowania lub ograniczenia konkretnego ryzyka,
• przegląd i kontrolę wyników ORZ, a także jej weryfikacje.

Ważne jest, aby plan działania był dostosowany do wielkości przedsiębiorstwa, a także do rodzaju działalności (specyfiki) firmy. W trakcie przygotowania ORZ, w oparciu o sporządzony plan działania dodatkowo należy uwzględnić następujące przedsięwzięcia:

• przeanalizować strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa, która powinna zawierać stanowiska stacjonarne i niestacjonarne, jak również te na których wykonywane są procesy technologiczne w pełnym wymiarze czasu pracy oraz tam, gdzie zadania wykonywane są dorywczo,
• uwzględnić potrzebę przystosowania przez pracodawcę stanowisk pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej lub takiej, której praca podlega szczególnej ochronie w oparciu o wykaz prac wzbronionych (kobiety w ciąży lub karmiące piersią oraz młodociani),
• wydzielić stanowiska analogiczne, na których wykonuje się podobne zadania i występują te same zagrożenia, co wpłynie na zmniejszenie czasu potrzebnego do przeprowadzenia ORZ.

Podczas sporządzania ORZ należy również uwzględnić organizację pracy w zakładzie, która jest kluczowa do identyfikacji zagrożeń w miejscu pracy. Zaleca się zwrócenie uwagę na takie zagadnienia jak:

• wymagane kwalifikacje i badania lekarskie potrzebne do wykonywania pracy na danym stanowisku,
• szkolenia, a także wiadomości z działu bezpieczeństwa i higieny pracy, w który skład wchodzi m.in. instrukcja bezpieczeństwa pracy,
• systematyczne przeglądy maszyn i urządzeń oraz ich konserwacja, a ponadto dbałość o dokumentacje techniczno-rozruchową w kontekście uzyskiwania pozwoleń eksploatacyjnych w ramach prowadzonych dozorów technicznych,
• czas pracy ustalony w firmie,
• współpraca między pracodawcami, którzy wykonują pracę w tym samym miejscu, a także przekazywanie informacji o zagrożeniu znajdującym się na stanowisku pracy zewnętrznym pracownikom innych pracodawców, którzy wykonują pracę na tym samym terenie, w ramach koordynacji działań bhp.

Po określeniu planu i celu ORZ, zebraniu wszystkich niezbędnych informacji, zdefiniowaniu wszystkich zagrożeń znajdujących się na stanowisku pracy należy wybrać odpowiednią metodę, która posłuży do oszacowania ryzyka zawodowego i wyznaczenia jego dopuszczalności. Podczas, gdy na pracownika działają czynniki mierzalne jak również niemierzalne środowiska pracy możliwe jest skorzystanie z ilościowej lub jakościowej metody matrycowej według normy PN-N-18002.

Ocena ryzyka zawodowego metodą PN-N-18002

Polska norma PN-N-18002 charakteryzuje się dwoma rodzajami oszacowań ze względu na skale oszacowania ryzyka zawodowego: trzystopniowa i pięciostopniowa, ale również uwzględnia czynniki: mierzalne i niemierzalne. Składające się z dwóch parametrów:

• skutków, które mogą być następstwem zagrożenia,
• prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia.

Jak już wyżej wspomniano dzięki metodzie wg normy PN-N-18002 można wyznaczyć czynniki mierzalne i niemierzalne. Poniżej zostaną omówione możliwości dla obu warunków.

Oszacowanie ryzyka zawodowego dla czynnika niemierzalnego wg normy PN-N-18002

W tej metodzie szacuje się zagrożenie uwzględniając: ciężkość szkodliwych następstw oraz prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia. Wartość ryzyka zawodowego odczytujemy z matrycy w skali trójstopniowej lub pięciostopniowej. Charakterystyka cech danego parametru omówiona jest za pomocą tabel.

Tabela 1. Ocena ciężkości szkodliwych następstw.

Po oszacowaniu szkodliwości następstw kolejnym ocenianym parametrem jest prawdopodobieństwo ich wystąpienia.

Tabela 2. Ocena prawdopodobieństwa wystąpienia szkodliwych następstw zagrożenia.

Po oszacowaniu tych dwóch czynników odczytuje się wartość ryzyka z matrycy ryzyka w zależności od skomplikowania zagrożenia wynik wyczytuje się z trzystopniowej lub z pięciostopniowej skali.

Tabela 3. Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali trzystopniowej.