Jak opracować dokumentację oceny ryzyka zawodowego?

Jak opracować dokumentację oceny ryzyka zawodowego?

Pracodawca prowadzi dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych. Wynika to z kilku przepisów m.in. Rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy §39a ust. 3, które precyzuje obowiązki pracodawcy przedstawione w Kodeksie pracy art. 226 określający informacje związane z dokumentowaniem przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego.

Wymienione przepisy nakładają na pracodawcę obowiązek przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego, a także zastosowania niezbędnych środków profilaktycznych. Dodatkowo omówione zostają ogólne zadania dotyczące treści dokumentu potwierdzającego przeprowadzenie oceny.

Potrzebne informacje do opracowania dokumentacji oceny ryzyka zawodowego

Potrzebne informacje, które powinny być uwzględniane w dokumentacji oceny ryzyka zawodowego według normy PN-N-18002:2011 to:

• opis ocenianego stanowiska pracy, a zwłaszcza:

• zastosowane maszyny, narzędzia i materiały,
• wykonywane zadania,
• niebezpieczeństwo, szkodliwość i uciążliwość czynników środowiska pracy występujących na stanowisku,
• stosowane środki ochrony zbiorowej i indywidualnej,
• opis osób pracujących na danym stanowisku, z uwzględnieniem tych szczególnie podatnych na zagrożenia,

• rezultat przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego czynnika środowiska pracy osobno, a także niezbędne środki profilaktyczne, których celem będzie zmniejszenie ryzyka,
• data przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego wraz z nazwiskami osób znajdujących się w zespole, który ją przeprowadzał.

Jeśli chodzi o wzór dokumentacji nie jest on prawnie określony. Dla zwiększenia poprawności wyników oceny ryzyka zawodowego należy zaangażować w jej przeprowadzenie osoby kierujące pracownikami, a nawet samych pracowników. To oni mają styczność ze wszystkimi zagrożeniami znajdującymi się na stanowisku pracy, jak i w firmie, dlatego ich wiedza i doświadczenie są przydatne. Zgodnie z Kodeksem pracy pracodawca informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Stopień szczegółowości dokumentacji i zawarte w niej informacje muszą sprostać zapotrzebowaniu wynikającemu z prowadzonej działalności, występujących zgłoszeń, struktury organizacyjnej i zatrudnienia w danym przedsiębiorstwie.

Zaleca się aby dokumentacja nie była zbyt rozbudowana, najważniejsze żeby zawierała takie grupy informacji, jakie wynikają z procedury zarządzania ryzykiem zawodowym. Są to m.in.:

• charakterystyka stanowiska pracy, głównie bierze się pod uwagę osoby pracujące na danym stanowisku oraz inne osoby, które mogą na nim przebywać stale lub okresowo,
• informacje dotyczące identyfikacji zagrożeń,
• szacowanie parametrów ryzyka i jego wartościowanie,
• informacje dotyczące kryteriów akceptacji oraz poziomu ryzyka akceptowalnego przez kierownictwo najwyższego szczebla przedsiębiorstwa,
• środki ochrony konieczne do zlikwidowania zagrożeń lub zmniejszenia ryzyka,
• wynik końcowy oceny ryzyka,
• zalecenia dotyczące monitorowania ryzyka i jego okresowej oceny,
• przepisy, normy lub wytyczne stosowane w ocenie ryzyka,
• potwierdzenie zapoznania się z dokumentacją osób pracujących na stanowisku pracy, 
• data przeprowadzenia oceny oraz nazwiska osób, które ją przeprowadziły.

Sugeruje się, aby ocena ryzyka zawodowego ukazywała dokumenty, które zostały wykorzystane do ORZ, m.in. protokoły pomiarów zawierające wartości stężeń i natężeń czynników środowiska pracy, dokumenty potwierdzające opracowanie i wdrożenie planu działań wynikające z oceny lub monitorowanie wprowadzonych środków ochrony.

Gdy mowa o informacjach jakie powinna zawierać charakterystyka ocenianego stanowiska pracy, powinna ona zawierać wiadomości wpływające na bezpieczeństwo pracy, w tym m.in.:

• rodzaj wraz z opisem stanowiska pracy,
• lokalizację i ewentualne jego powiązania z innymi stanowiskami pracy,
• granice stanowiska pracy,
• informacje o fazie obiektu, dla których była prowadzona ocena ryzyka,
• narzędzia, materiały, maszyny, urządzenia oraz środki ochrony potrzebne podczas wykonywania czynności na stanowisku pracy,
• podstawowe wskaźniki bezpieczeństwa, takie jak: masa przenoszonych materiałów, temperatura, ciśnienie, itp.
• organizację pracy,
• stosowane środki ochrony,
• osoby pracujące na stanowisku, wymagany oraz posiadany przez te osoby poziom wykształcenia, wiedzy, zdolności i uprawnień,
• inne osoby, które mogą przebywać stale lub okresowo na stanowisku,
• zarejestrowane informacje o niebezpiecznych zdarzeniach i niedogodnościach jakie miały miejsce w przeszłości.

Ze względu na możliwość pojawienia się sytuacji, w której pracownicy wykonują różne zadania i są narażeni na odmienne zagrożenia, wtedy ryzyko zawodowe będzie się różnić od siebie mimo tego, że jest to samo stanowisko. Dlatego zaleca się, aby w ocenie ryzyka zawodowego wyraźnie określić fazę użytkowania obiektu. Analiza stanowiska pracy powinna wziąć pod uwagę wszystkie elementy, które mogą mieć wpływ na poziom ryzyka zawodowego i być udokumentowana.

W informacjach dotyczących identyfikacji zagrożeń powinno się znajdować:

• rodzaj zagrożenia (w tym: niebezpieczne, szkodliwe, uciążliwe oraz fizyczne, chemiczne, biologiczne, psychofizyczne),
• metody identyfikacji lub źródło ryzyka zawodowego, na podstawie, którego zidentyfikowano zagrożenia,
• określenie stosowanych środków ochrony,
• uzasadnienie pominięcia w analizie zidentyfikowanego zagrożenia, które uznano za nieistotne.

Szacowanie parametrów ryzyka i jego wartościowanie powinno być przeprowadzone dla każdego ze zidentyfikowanych, istotnych zagrożeń. Należy podać stosowaną metodę oceny ryzyka zawodowego i w zależności od niej dokonać szacowania parametrów ryzyka, które są wyznaczane za pomocą wybranej metody. W sytuacji gdy wynik podawany jest w liczbach należy pamiętać, aby dodać do niego opis.

Informacje dotyczące kryteriów oceny akceptacji oraz poziomu ryzyka akceptowalnego wykorzystuje się przy stanowiskach o dużym i bardzo dużym ryzyku. Jeśli nie ma możliwości zmniejszenie ryzyka należy to uzasadnić i wskazać zasady postępowania lub wykonywania pracy.

Środki ochrony konieczne do zlikwidowania zagrożeń lub zmniejszenia ryzyka wymagane jest, aby brały pod uwagę zarówno środki techniczne, a także organizacyjne.

Wynik końcowy oceny ryzyka zawodowego powinien zawierać wartość ryzyka resztkowego po zastosowaniu środków ochrony dla każdego ze zidentyfikowanych zagrożeń.

Zalecenia dotyczące monitorowania ryzyka i jego okresowej oceny, które dodatkowo należy umieścić w dokumentacji oceny ryzyka zawodowego. Powinno się sprecyzować sposób monitorowania ryzyka, a także wytyczne do jego kolejnej oceny, np. terminy, jakich zagrożeń ma dotyczyć ocena ryzyka zawodowego, itp. Monitorowanie powinno być przeprowadzane w sposób ciągły, dzięki czemu możliwe będzie wczesne wykrycie zmian, które w znaczący sposób mogą wpłynąć na wielkość ryzyka, podejmowane działania korygujące i przeprowadzenie ponownej oceny.

Dokumentacja oceny ryzyka powinna również zawierać aktualne przepisy, normy i wytyczne stosowane podczas oceny ryzyka. Odnosi się zarówno do przepisów powszechnie obowiązujących, jak i układów zbiorowych i regulaminów pracy, instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy, wewnętrznych procedur bhp, instrukcji obsługi maszyn i urządzeń oraz zasad bhp.

W czasie wykonywania i dokumentowania oceny ryzyka zawodowego wskazane jest wykorzystywanie odpowiednich osiągnięć nauk i techniki.

Co powinna zawierać prawidłowo opracowana dokumentacja oceny ryzyka zawodowego?

Istotnym faktem jest, aby ukazać, że cele oceny ryzyka zostały osiągnięte, a także zamieścić opis sposobu w jakim je uzyskano. Powinna ona:

• stwierdzać, że ocena ryzyka zawodowego została dokonana,
• podać sposób przeprowadzenia oceny,
• potwierdzać, że zostały uwzględnione osoby, które mogą być narażone na ryzyko zawodowe, a także zaplanowano wymagania dla szczególnie narażonych grup pracowników,
• potwierdzić, że ocena ryzyka zawodowego została przeprowadzona właściwie, to znaczy, że zostały przeanalizowane wszystkie istotne zagrożenia i podjęto właściwe środki zapobiegawcze, a ryzyko po ich zastosowaniu można uznać za akceptowalne,
• zawierać wymagania, normy lub zalecenia stosowane podczas oceny ryzyka zawodowego oraz potwierdzać spełnienie wymagań prawa,
• zawierać zalecenia obejmujące środki ochronne, których celem jest ograniczenie ryzyka zawodowego,
• zawierać miejsce na potwierdzenie zapoznania się z dokumentacją dla stanowiska pracy, który powinien podpisać pracownik oraz osoba zapoznająca pracownika z ryzykiem zawodowym, 
• zawierać ustalenia odnoszące się do przeglądów i aktualizacji oceny ryzyka zawodowego.

W dokumentacji często wykorzystuje się karty oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, które dotyczą przeprowadzania identyfikacji zagrożeń, a także oceny ryzyka zawodowego. Dostosowywana jest do wykorzystywanej metody oraz sposobu oceny.
Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego jest bardzo ważnym dokumentem, który musi być wykonany dla każdego stanowiska pracy znajdującego się w przedsiębiorstwie. Jej celem jest pomoc w zwiększeniu bezpieczeństwa pracy osób pracujących. Wskazanie zagrożeń znajdujących się na stanowisku pracy jest pomocne przy doborze środków ochrony zbiorowej i indywidualnej.