Zapisz na liście zakupowej
Stwórz nową listę zakupową

Ocena ryzyka zawodowego metodą Risk Score

2021-10-05
Ocena ryzyka zawodowego metodą Risk Score

Wstęp

Ocena ryzyka zawodowego (ORZ) to inaczej proces analizowania i wyznaczania jego dopuszczalności. Głównym zadaniem ORZ jest skuteczne unikanie powstania skutków zagrożenia. Ryzyko zawodowe według rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy jest to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z pracą w głównej mierze powodujące niekorzystne problemy zdrowotne u pracownika spowodowane narażeniem na zagrożenie zawodowe lub na sposób realizowania zadań. Jeśli nie jest możliwe całkowite wyeliminowanie zagrożenia należy je zredukować dzięki właściwym rozwiązaniom organizacyjnym oraz technicznym. Następnie należy kontrolować wpływ tych czynników na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników. Odpowiedzialność za poprawne przeprowadzenie ORZ leży w geście pracodawcy, a wykonuje ją kompetentny zespół.

Kolejność etapów oceny ryzyka zawodowego zakwalifikowane do kryterium to:

  • zbieranie danych (a także informacji o zagrożeniach i ryzyku),
  • identyfikacja zagrożeń (związanych z pracą),
  • szacowanie ryzyka (związanego z zagrożeniami).

Poprawne rozpatrzenie wszystkich etapów ORZ ma decydujące znaczenie dla właściwego ustalenia wielkości zagrożenia. Po wstępnych czynnościach przystępuje się do wyboru metody oceny ryzyka zawodowego. Wyróżnia się metody:

  • dedukcyjne (od ogółu do szczegółu),
  • indukcyjne (od szczegółu do ogółu)
  • ilościowe (studium zagrożeń i zdolności operacyjnych, analiza rodzaju błędu itp.),
  • jakościowe (matrycowe, wskaźnikowe, grafy ryzyka).

Wybór metody powinien być poprzedzony analizą charakteru jej możliwości, jak również należy wziąć pod uwagę zagrożenia znajdujące się na stanowisku pracy. Żeby poprawnie przystosować metodę do danego czynnika znajdującego się na stanowisku pracy należałoby skupić się na kilku aspektach takich jak:

  • rodzaj oraz zakres prowadzonej działalności,
  • wielkość przedsiębiorstwa,
  • liczbę osób zatrudnionych,
  • rodzaj prac wykonywanych na stanowisku pracy,
  • stosowane technologie, a także wyposażenie techniczne,
  • specyfikę i natężenie zagrożeń zawodowych.

Należy pamiętać, że istnieje możliwość wykorzystania kilku metod na jednym stanowisku pracy. Ważne jest, aby w trakcie przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego określić niezbędne działania profilaktyczne. Risk Score jest jakościową metodą ORZ wyróżniającą się największą popularnością ze względu na łatwość wykonania.

Ocena ryzyka zawodowego metodą Risk Score

Metoda Risk Score (RS) lub Score Risk (SR) inaczej metoda wskaźnika bądź ryzyka czasowego, sporządzona została w Stanach Zjednoczonych, pierwotnie stworzona była dla Marynarki Wojennej. Spełnia ona wymagania standardów międzynarodowych. Posługując się tą metodą należy korzystać z czterech tabel, posiadających kilkustopniowe skale, za pomocą których z większą precyzją określa się wielkość narażenia. Zaletą Risk Score jest łatwość w interpretacji i ograniczenie subiektywizmu w trakcie opracowania szacowanego ryzyka. Stosowana jest głównie na stanowiskach pracy, gdzie występują częste zmiany narażenia pracownika na czynniki środowiska. Metoda ta pozwala określić w jakim stopniu maleje ryzyko pracownika stosownie do czasu przebywania w strefie zagrożenia. Ma to istotne znaczenie jeśli chodzi o oddziaływanie takich czynników jak: hałas (infradźwiękowy i ultradźwiękowy) lub drgania (ogólne i miejscowe) itp. Podczas długiej ekspozycji na drgania mechaniczne o działaniu ogólnym (NDN dla dziennej ekspozycji wynosi 0,8 m/s2), których głównym źródłem wibracji są: podłogi, podesty, pomosty w halach produkcyjnych itp. lub pracę z maszynami i/lub urządzeniami stacjonarnymi (tam gdzie drgania przedostają się przez stopy) pracownik może nabyć zmiany w układzie kostnym. Najczęściej w odcinku lędźwiowym, rzadziej w odcinku szyjnym powodujące bóle kręgosłupa, będące zmianami chorobowymi. Innymi chorobami powstającymi przy częstym narażeniu na drgania mechaniczne są zmiany w narządach wewnętrznych które przyczyniają się do upośledzenia czynności układu pokarmowego. Pracownik mający jednorazowy, krótkotrwały kontakt ze stanowiskiem pracy, na którym pracuje urządzenie lub maszyna powodująca powstawanie drgań nie jest w identycznym stopniu narażony na ten składnik, tak jak pracownik, który pracuje tam na stałe. Decydującym czynnikiem, mówiącym o stopniu narażenia jest czas narażenia (prawdopodobieństwo) oraz ilość (dawka) przyjętej energii. Inaczej jest z drganiami miejscowymi (NDN dla dziennej ekspozycji na drgania wynosi 2,8 m/s2), ponieważ najszybciej i w sposób bezpośredni docierają do organizmu człowieka poprzez kończyny górne. Głównym źródłem narażenia są narzędzia wibracyjne (tj.: młotki pneumatyczny, szlifierka, dźwignie sterujące maszyn i pojazdów obsługiwane ręcznie, narzędzia stosowane w procesach szlifowania, gładzenia, a także polerowania itp.), urządzenia i maszyny np.: zagęszczarki gruntu, walcarki, czy chociaż szeroko stosowane wózki jezdniowe. Skutkami drgań miejscowych jest zespół wibracyjny w układach: krążenia (potocznie nazywana chorobą białych palców), nerwowym (zaburzenia czucia w palcach), kostno-stawowym (zmiany w szparach stawowych jak również w torebkach stawowych, zmiany okostnej oraz w utkaniu kostnym). Osoba zajmująca się pracą dorywczą z takim rodzajem narzędzi może nie odczuć zmian chorobowych. Jednak osoba pracująca przez większość dnia roboczego ze źródłem drgań częściej będzie odczuwał skutki oddziaływania drgań mechanicznych.
Metoda Risk Score jest jakościową, wskaźnikową metodą oceny ryzyka. Wyznaczaną osobno dla każdego odkrytego zagrożenia. W definicji ryzyko prawdopodobieństwa skutków zdarzenia scharakteryzowane jest za pomocą dwóch parametrów ryzyka: ekspozycja na zagrożenie oraz prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia.
Poziom ryzyka (R) oblicza się za pomocą iloczynu wag potencjalnych skutków zdarzenia (S), ekspozycji na zagrożenia (E) jak również prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia (P). Wartościowanie ryzyka opisuje się za pomocą wzoru:

R = S E P

gdzie:
R – wartość ryzyka,
S – potencjalne skutki zagrożenia,
E – ekspozycja na zagrożenia,
P – prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia.
W celu ustalenia wartości elementów oceny ryzyka zawodowego (S, E, P) przypisuje się konkretne wartości, określające ich oddziaływanie na środowisko pracy. Kryteria oceny jest przedstawiona poniżej (do wzoru przydziela się wartość liczbową, która charakteryzuje dany opis):

Tabela 1. Wartości dla potencjalnych skutków zagrożenia (S)

Metoda Risk Score - wartości dla potencjalnych skutków zagrożenia (S)

Tabela 2. Wartość ekspozycji (narażenia) człowieka na zagrożenie (E)

Metoda Risk Score - wartość ekspozycji (narażenia) człowieka na zagrożenie (E)

Tabela 3. Wartość prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia (P)

Metoda Risk Score - wartość prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia (P)

Po oszacowaniu wskaźnika ryzyka (R) obliczeniu iloczynu oszacowanych wartości S, E, P przystępuje się do wartościowania ryzyka R dla konkretnego zagrożenia, a następnie odczytuje się z matrycy ryzyka jego wielkość. Matryca ryzyka jest to graficzna ocena ryzyka zawodowego, przedstawiająca dwuwymiarową macierz. Charakteryzuje się ją najczęściej parametrami prawdopodobieństwa oraz skutki danego zagrożenia. Przedstawiana jest w skali trzy-, pięcio- lub siedmiostopniowej. Dzięki matrycy ryzyka możliwe jest wyznaczenie poziomu ryzyka w sposób przejrzysty.
W literaturze wyróżnia się co najmniej 3 warianty wartości wskaźnika ryzyka. Pomimo różnych wartości parametru R dane kategorie ryzyka wraz z zalecanymi działaniami profilaktycznymi są do siebie podobne.

Tabela 4. Wartość ryzyka R (wariant I)

Metoda Risk Score - wartość ryzyka R (wariant I)

Tabela 5. Wartość ryzyka R (wariant II)

Metoda Risk Score - wartość ryzyka R (wariant II)

Tabela 6. Wartość ryzyka R (wariant III)

Metoda Risk Score - wartość ryzyka R (wariant III)

Gdy mowa o różnych wariantach, można odczytywać je następująco:

Wariant I (tabela 4) – zakres oceny skrócony (wartości progowa 20 i 400) i opis zaleceń decyzyjny skrócony.

Wariant II (tabela 5) – zakres oceny rozszerzony (wartości progowa 1,5 i 1440) i opis zaleceń decyzyjnych skrócony.

Wariant III (tabela 6) – zakres oceny rozszerzony (wartości progowe 1,5 i 1440) i opis zaleceń decyzyjnych rozszerzony.

Przyjmuje się, że ryzyko akceptowalne (dopuszczalne) mieści się w kategorii 1 i 2, a nawet czasami znajduje się w kategorii 3. Ryzyko określa się jako niedopuszczalne (nieakceptowalne) już w kategorii 3, a działanie przy tym poziomie polega jedynie na jego zredukowaniu do poziomu akceptowalnego. Poziomem wyjściowej akceptacji ryzyka, sugerowany przez metodę Risk Score, jest maksymalny poziom dopuszczalności, co oznacza R = 70 dla wariantu I, a także R = 48 w wariancie II i III.

Dzięki metodzie Risk Score możliwe jest bardziej precyzyjne planowanie działań korekcyjnych czego skutkiem jest ciągła poprawa bezpieczeństwa, wynika to z systematycznego wyznaczania poziomu akceptacji ryzyka.

Przykład wykorzystania metody Risk Score

Przykład 1

Pracownik zatrudniony na stanowisku kierowca przewożący materiały niebezpieczne. Jest narażony na wibracje wydobywające się z pojazdu jak również nawierzchni dróg. Skutkami może być zmęczenie drganiami (ogólne zmęczenie, rozdrażnienie, bezsenność, osłabienie pamięci), a także choroby wibracyjne. Środkami zapobiegawczymi są: dobry stan techniczny pojazdu (stan podwozia, właściwa amortyzacja fotela kierowcy – fotele wibroizolacyjne), jak również ograniczenie czasu pracy i przerwy w pracy (techniczne, organizacyjne itp.).

Szacowanie parametru ryzyka:

  • straty spowodowane zagrożeniem: S = 3 – absencja w pracy (średnia),
  • ekspozycja na zagrożenie: E = 6 – częsta (codzienna),
  • prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia: P = 3 – praktycznie możliwe (1:100).

R = S ∙ E  P3 · 6 · 3 = 54

Wartościowanie ryzyka: na podstawie tabeli 4 wartość 54 mieści się na poziomie akceptowalnym i wskazane jest utrzymanie tego poziomu, jak również zaleca się systematyczne kontrole.

Przykład 2

Pracownik jest zatrudniony na stanowisku tokarz-frezer. Narażony jest na hałas (czynnik fizyczny) wydobywający się z maszyny wykonującej obróbkę skrawaniem materiałów o różnym stopniu twardości. Ekspozycja w przeliczeniu na 8-godzinną zmianę roboczą wynosi 81 dB. Długotrwałe narażenie na ten czynnik może skutkować uszkodzeniem słuchu. Środkami zapobiegawczymi są: pomiary środowiska pracy, środki ochrony zbiorowej (ekranowanie stanowisk pracy - tworzenie wydzielonych stref, stosowanie materiałów dźwiękochłonnych, drzwi dźwiękochłonnych, ekranów akustycznych, obudów dźwiękoizolacyjnych, tłumików, kabin dźwiękochłonnych itp.) i środki ochrony indywidualnej (zewnętrzne ochronniki słuchu, wkładki douszne), systematyczne szkolenia oraz profilaktyka lekarska.

Szacowanie parametru ryzyka:

  • straty spowodowane zagrożeniem: S = 7 – ciężkie uszkodzenie ciała (duże),
  • ekspozycja na zagrożenie: E = 10 – stała (przez cały czas pracy),
  • prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia: P = 0,2 – możliwe do pomyślenia (1:100 000).

R = S ∙ E ∙ P = 7 · 10 · 0,2 = 14

Wartościowanie ryzyka: na podstawie tabeli 5 wartość 14 mieści się na poziomie akceptowalnym i zalecana jest kontrola, tak aby ryzyko pozostało na poziomie dopuszczalnym.

Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego metodą Risk Score

Dokumentacja ORZ przykładowo mogłaby zawierać:

  • stronę tytułową,
  • charakterystykę metody Risk Score,
  • opis stanowiska pracy,
  • wymagania dla stanowiska pracy,
  • identyfikacje zagrożeń znajdujących się na stanowisku pracy,
  • kartę pomiaru ryzyka zawodowego – zagrożenia, źródło zagrożenia, przyczyny, możliwe skutki, straty, ekspozycja, prawdopodobieństwo zdarzenia, ryzyko początkowe - skala ryzyka, stosowane środki prewencyjne, środki ochrony zbiorowej i indywidualnej, prawdopodobieństwo po redukcji, ryzyko końcowe (większą widoczność uzyska się, gdy czynniki będą przedstawione w formie tabeli),
  • plan działań korygujących ryzyko zawodowe dla stanowiska pracy,
  • potwierdzenie zapoznania pracownika z dokumentacją ORZ dotyczącą danego stanowiska pracy.

Na pierwszej stronie ORZ należy zawrzeć informację o osobie zatwierdzającej dokument. Ostatnia strona natomiast powinna zawierać miejsce na podpis pracownika, który potwierdza zapoznanie się z ryzykiem zawodowym, zgodnie z Art. 226 Kodeksu pracy.

Podsumowanie metody Risk Score

Metoda Risk Score polega na wartościowaniu parametru za pomocą tabel. Ocenia ona w sposób właściwy wartość ryzyka zawodowego, jak również uzupełniona jest o czas ekspozycji na zagrożenia. Drugim pozytywnym aspektem jest to, że metoda Risk Score ma kilka zakresów oceny i opisu, każdy może indywidualnie wskazać kategorię ryzyka. W trakcie identyfikacji zagrożeń, pojawiających się na stanowisku pracy, zespół powołany do sporządzenia ORZ powinien prowadzić nieustanne konsultacje z pracownikami na poszczególnych szczeblach struktury firmy (kierownictwo, osoby kierujące pracownikami, pracownicy) oraz korzystać z porad eksperckich. Dodatkowo warto zapoznać się z dokumentacją dotyczącą wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych znajdującej się w danej firmie, sprawdzić wyniki badań środowiska pracy, a także przeanalizować dokumentację techniczno-rozruchową oraz instrukcje obsługi maszyn i urządzeń, a także narzędzi znajdujących się na danym stanowisku pracy. Należy również zapamiętać, że gdy wydarzy się wypadek przy pracy, choroba zawodowa oraz jeśli któryś z czynników podczas pomiarów przekroczy dopuszczalną wartość to należy dokonać określonych zmian: w obszarze stanowiska pracy, w organizacji pracy, w środkach ochrony zbiorowej i indywidualnej, a ponadto w materiałach, odczynnikach, komponentach, w maszynach, narzędziach i urządzeniach. Konieczna też będzie aktualizacja oceny ryzyka zawodowego. Dodatkowo zaleca się dokonywanie systematycznego przeglądu przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego, aby stwierdzić jej aktualność oraz uwzględnić nowe zagrożenia, zmiany w czynnikach środowiska jak również postępy w nauce, dzięki którym możliwe będzie wyeliminowanie lub ograniczenie zagrożenia.

Pokaż więcej wpisów z Październik 2021

Polecane

Zaufane Opinie IdoSell
4.92 / 5.00 379 opinii
Zaufane Opinie IdoSell
2024-03-06
Jak zwykle profesjonalna obsługa, bez żandych problemów. Polecam
2024-02-10
Polecam ten sklep, dziękuję za szybką realizację.
Strona korzysta z plików cookie w celu realizacji usług zgodnie z Polityką dotyczącą cookies. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do cookie w Twojej przeglądarce.
Zamknij
pixel