Ocena ryzyka zawodowego metodą WPR
Wstęp
Warto zacząć od definicji ryzyka zawodowego według rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp jest to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą. Charakteryzuje się konsekwencją występowania zagrożeń oraz wskazuje prawdopodobieństwo wraz ze skutkami ciężkości urazu, a także zachorowań. Małe lub średnie ryzyko zawodowe można uznać za dopuszczalne, duże natomiast jako niedopuszczalne. Następnym ważnym aspektem jest ocena ryzyka zawodowego (ORZ), która polega na monitorowaniu wykonywanej pracy wraz z jego miejscem, a także ustalenie czynników środowiska pracy (tj. hałas, drgania, spadające elementy, stres itp.), które mogą mieć wpływ na zdrowie i życie pracownika.
Dzięki ORZ można również zaobserwować czy zostały wprowadzone wystarczające środki ochronne pracowników, a jeśli nie, należy podjąć działania korygujące pozwalające na zmniejszenie zagrożenia do najniższego możliwego poziomu. Celem jaki powinno się podstawić przed rozpoczęciem pracy nad oceną ryzyka zawodowego powinno być wzmocnienie potencjału zdrowia osób pracujących oraz poprawienie jakości funkcjonowania systemu ochrony pracy. Inaczej mówiąc należy skutecznie zapobiegać konsekwencjom zagrożenia dzięki wyeliminowaniu ryzyka. Jednakże nie zawsze jest to możliwe dlatego należy w sposób osiągalny dla przedsiębiorstwa zmniejszyć zagrożenie. Ważne jest, aby wspomnieć o sytuacjach w jakich powinno się wykonywać ORZ. Jako pierwsze i najważniejsze, należy ją zrealizować podczas powstania nowego stanowiska. Wiadomym jest, że wszystkie stanowiska znajdujące się w przedsiębiorstwie powinny posiadać taką ocenę. Dodatkowo jeśli na stanowisku pracy zostały wprowadzone zmiany, które mogą przyczyniać się do powstania innych szkodliwych lub uciążliwych czynników środowiska pracy, będących źródłem zagrożenia, należy również dokonywać aktualizacji, w szczególności w odniesieniu do zagrożeń, które mogą mieć wpływ na wzrost poziomu ryzyka. Inną sytuacją jest aktualizacja wymagań (przepisów, norm, a także zasad bezpieczeństwa pracy) odnosząca się do dopuszczalności poziomu czynników środowiska pracy, a także w sytuacji gdy zostały wprowadzone zmiany w stosowanych środkach ochronny zbiorowej lub indywidualnej.
Za dbałość o fakt, żeby na wszystkich stanowiskach znajdowały się ORZ odpowiedzialny jest pracodawca. Najlepiej, aby został powołany do jej wykonania kompetentny zespół, który posiada wiedzę na temat procesów pracy, występujących w środowisku pracy zagrożeniach, a także znający zasady dokonywania ORZ. Zespół może składać się: z pracodawcy (lub osoby kierującej pracownikami), przedstawiciela służby bhp, pracowników (lub ich przedstawicieli), a nawet ekspertów oraz specjalistów spoza zakładu pracy. Jeśli do sporządzania ORZ będą zaangażowani pracownicy może przełożyć się to na pozytywny aspekt przejawiający się odpowiednim rozwiązywaniem problemów i kształtowaniem poprawnej realizacji działań związanych z korygowaniem i zapobieganiem zagrożeniom. Oprócz korzyści płynących z rozwiązań bezpiecznej pracy, nabywa się również wiedzę o niewłaściwym podejściu pracowników, nie zawsze zgodnym z wymaganiami obowiązujących przepisów.
Następnie, należy przygotować się merytorycznie do przeprowadzenia ORZ poprzez zapewnienie pożądanych narzędzi, materiałów i dokumentów tj.: dokumentacja techniczno-ruchowa, instrukcja pracy, procedura wykonywania pracy, przepisy, normy, literatura fachowa itp. Po nabyciu wiedzy i zgromadzeniu odpowiedniej literatury można przystąpić do procesu przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy. Składa się ona z następujących kroków: analizy ryzyka, szacowanie ryzyka, wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego, ograniczenia lub eliminowania ryzyka. Warto już na etapie planowania i przydzielania zespołu do wykonywania ORZ określić metodę z jakiej będzie się korzystało podczas jej wykonywania. Jedną z metod jakościowych określoną przez cztery parametry jest metoda wskaźnika poziomu ryzyka WPR, jej zaletą jest opis dla każdej wartości szacowanego parametru.
Metoda Wskaźnika Poziomu Ryzyka (WPR)
Jest metodą jakościową, wskaźnikową, która charakteryzuje się przyporządkowaniem wskaźników wagi parametrom składającym się na ryzyko. Iloczyn wskaźników wag daje poszukiwany wskaźnik poziomu ryzyka. Obliczany jest za pomocą 4 parametrów takich jak: prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia (A), częstość występowania narażenia (ekspozycji na zagrożenie) (B), rodzaj szkód (największej spodziewanej starty) (C), zakresu szkód (liczby osób narażonych na zagrożenie) (D), jak można zauważyć parametry są bardzo podobne do metody Pięciu Kroków, które były omówione we wcześniejszym artykule.
Wartościowanie poziomu ryzyka określa się za pomocą wzoru:
WPR = A⋅ B⋅ C⋅ D
Szacowanie parametrów ryzyka odbywa się za pomocą poniższych siedmiopoziomowych tabel (z wyjątkiem tabeli D, która posiada pięć poziomów).
Tabela 1. Prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia (A)
Tabela 2. Częstość występowania narażenia (B)
Tabela 3. Rodzaj szkód (C)
Tabela 4. Zakres szkód (D)
Po obliczeniu czynnika WPR następuje wartościowanie ryzyka za pomocą następującej skali.
Tabela 5. Skala wartościowania ryzyka w metodzie WPR.
Wskaźnik WPR może osiągnąć wartość w przedziale 0 do nawet 13 500. Gdy zagrożenie będzie pewne (wartość 15) i pracownik będzie ciągle narażony (wartość 6), a skutkami tego zdarzenia może być śmierć (wartość 15) i ilość osób narażony wyniesie ponad 50 osób (wartość 12), wtedy ryzyko R osiągnie wartość 13 500.
Przykłady wykorzystania metody WPR
Przykład 1
Pracownik pracujący przy wycince drzew jest narażony na przygniecenie przez upadające drzewo. Pracuje w pełnym wymiarze godzin na stanowisku pilarz. Podczas ostatnich 10 lat wystąpił jeden wypadek śmiertelny.
Szacowanie parametrów ryzyka:
- prawdopodobieństwo zdarzenia: A = 1 – bardzo małe,
- częstość występowania narażenia: B = 5 – ciągłe, praca codzienna,
- zakres szkód: D = 1 – jedna, dwie osoby,
- rodzaj szkód: C = 15 – śmierć.
Oszacowania wskaźnika ryzyka:
WPR = A ⋅ B ⋅ C ⋅ D = 1 ⋅ 5 ⋅ 1 ⋅ 15 = 75
Wartościowanie ryzyka: dla wartości WPR od 50 do 100 ryzyko jest wysokie i działania w celu jego zmniejszenia należy podjąć w ciągu tygodnia.
Działania korygujące: sprawne technicznie środki ochrony zabezpieczające przed upadkiem materiałów z wysokości, przestrzeganie procedur, instrukcji eksploatacji i zarządzeń, zakaz przebywania i przechodzenie w strefie zagrożenia, wzmożona uwaga.
Przykład 2
Pracownik jest zatrudniony na stanowisku operator oczyszczalni ścieków. Jest on narażony na poślizgnięcie się i upadek. Możliwym skutkiem zdarzenia jest złamanie kończyny. Operator pracuje przez 8 godzin, 5 dni w tygodniu. W ciągu ostatnich 10 lat miały miejsce dwa takie wypadki.
Szacowanie parametrów ryzyka:
- prawdopodobieństwo zdarzenia: A = 2 – małe,
- częstość występowania narażenia: B = 5 – ciągłe, praca codzienna,
- zakres szkód: D = 1 – jedna, dwie osoby,
- rodzaj szkód: C = 2 – złamanie kości długich.
Oszacowania wskaźnika ryzyka:
WPR = A ⋅ B ⋅ C ⋅ D = 2 ⋅ 5 ⋅ 1 ⋅ 2 = 20
Wartościowanie ryzyka: dla wartości WPR od 10 do 50 ryzyko jest znaczące i działania w celu jego zmniejszenia należy podjąć w ciągu miesiąca.
Działania korygujące: nieśliskie i równe powierzchnie na ciągach komunikacyjnych, ład i porządek w miejscu pracy, wzmożona uwaga.
Podsumowanie metody WPR
Metoda WPR jest bliźniacza do metody pięciu kroków ponieważ jest określana przez cztery parametry, które są do siebie podobne liczbą i opisem poziomów. Wartość ryzyka (oprócz parametru D) jest wyznaczona za pomocą siedmiu poziomów. Ukazane są działania zapobiegawcze, a przede wszystkim czas w jakim należy wykonać zmiany. Metoda różni się od innych tym, że nawet przy istniejącym bardzo małym ryzyku zaleca się działania profilaktyczne wprowadzone w ciągu roku, a w innych metodach, wystarczą tylko kontrole i monitorowanie.