Zapisz na liście zakupowej
Stwórz nową listę zakupową

Ocena obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego metodą OWAS

2021-11-10
Ocena obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego metodą OWAS

Wstęp

Ocena ryzyka zawodowego (ORZ) charakteryzuje się analizowaniem i wartościowaniem ryzyka zawodowego. Za to, aby na każdym stanowisku pracy znajdowała się ORZ według Kodeksu pracy odpowiedzialny jest pracodawca. Musi on również wyposażyć pracownika w niezbędne środki ochronne. Dodatkowo powinien poinformować pracownika o tym, że zagrożenie istnieje, a także o zasadach chroniących przed ryzykiem zawodowym. Głównym zadaniem oceny ryzyka zawodowego jest zapewnienie poprawy warunków pracy, a także ochrony zdrowia i życia osób pracujących. ORZ musi być przeprowadzana w sposób systematyczny i rzetelny, aby spełniała swoją funkcje.

Jednym z podstawowych zagrożeń znajdujących się na stanowisku pracy jest obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego na stanowisku pracy. Nadmierne i niewłaściwe obciążenie układu ruchu może doprowadzić do wielu urazów i dolegliwości. Najczęściej pojawiającymi się powikłaniami są: zapalenie stawów, zapalenie pochewek ścięgnistych, zapalenie ścięgien, ból mięśni, zwyrodnienie stawów kręgosłupa oraz zapalenie nerwów. W zależności od rodzaju stanowiska pracy będą się zmieniać rodzaje powikłań pojawiających się w późniejszym czasie. Obserwuje się często, że pracownik, który jest narażony na obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego może odczuwać ból podczas wykonywania danej czynności, a także dopiero po jakiś czasie.

Na zaburzenie układu mięśniowo-szkieletowego (MSDs) wyróżnia się podstawowe czynniki tj.:

  • pozycja ciała,
  • wywierana siła,
  • czas utrzymania.

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje obciążeń: statyczne i dynamiczne. Ponadto określa się dwie drogi powstania urazów:

  • kumulacyjne – są skutkami wielokrotnego i/lub długotrwałego dźwigania nawet niewielkich ciężarów podczas wykonywania prac związanych ze stanowiskiem,
  • ostre – wynikają z przekroczenia normy podnoszenia ciężarów lub wypadku przy pracy,

Problemami, które mogą zwiększyć powstanie urazu jest:

  • podnoszenie ciężaru, gdy jest zbyt: ciężki, duży, trudny do utrzymania, niestabilny, trudny do objęcia oraz ogranicza widoczność,
  • zbyt męczące, wykonywane za często i długo czynności,
  • przyjmowanie niewygodnej pozycji podczas pracy (zginanie lub skręcenie tułowia, zginanie nadgarstków, sięganie zbyt daleko lub zbyt wysoko).

Ważne jest określenie czynników, które mogą powstać podczas wykonywania pracy na danym stanowisku. Pomoże to w zminimalizowaniu powstania wypadków przy pracy, a także chorób zawodowych, na które jest narażony pracownik. Gdy mowa o ryzyku zawodowym wynikającym z obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego jedną z bardziej popularnych jest metoda OWAS (Ovako Working Posture Analysis System)

Ocena obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego metodą OWAS (Ovako Working posture Analyzing System)

Ocena obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego metodą OWAS bierze pod uwagę przyjmowane pozycje podczas pracy. Została stworzona przez fińskich autorów z Ovako Oy. Jest ilościową analizą skupiającą się na ryzyku MSDs (zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego) przyjmowanej sylwetki pracownika podczas wykonywania zadań. Charakteryzuje się zwracaniem dużej uwagi na technikę obserwacji pracownika podczas pracy. Metoda OWAS skupia się na łącznym obciążeniu pozycji ciała połączone z wcześniej wspomnianym obciążeniem zewnętrznym. Do przeprowadzania badań najczęściej wykorzystuje się kamerę co ułatwia późniejsze określenie czasu utrzymania i częstotliwość zmian danej pozycji ciała w trakcie pracy oraz oszacowano związane obciążenia układu mięśniowego. Jej celem jest ocena przyjmowanej pozycji i ewentualna jej korekta. Metoda OWAS bierze pod uwagę obciążenie pochodzące z:

  • pozycji pleców (zakodowanej pozycji: 1 – wyprostowane, 2 – zgięte do przodu, 3 – skręcone, 4 – zgięte i skręcone),

Pozycja tułowia - metoda OWAS

Rys. 1. Pozycja pleców 

  • położenia ramion (trzy pozycje: 1 – obydwa poniżej stawu ramiennego, 2 – jedno powyżej stawu ramiennego, 3 – obydwa powyżej stawu ramiennego),

położenie ramion - metoda OWAS

Rys.2. Położenie ramion 

  • położenia nóg (siedem pozycji: 1 – pozycja siedząca, 2 – stojąca z nogi wyprostowanymi, 3 – stojąca z jedną nogą wyprostowaną, 4 – stojąca z nogami zgiętymi, 5 – stojąca z jedną nogą zgiętą, 6 – klęczenie na jednym lub obu kolanach, 7 – chodzenie),

Pozycja kończyn dolnych (nóg) - metoda OWAS

Rys 3. Położenie nóg 

  • obciążenia zewnętrzne w kg (trzy kody: 1 – mniejsze od 10 kg, 2 – 10 do 20 kg, 3 – powyżej 20 kg).

W trakcie analizy obciążenia istotne są siły wywierane przez pracownika podczas wykonywania każdej czynności roboczej. Klasyfikacja siły jest zależna od płci pracownika. W kryteriach uwzględniono uregulowane prawnie obowiązujące w Polsce, odnoszące się do różnych populacji pracowników zasady postępowania. Podnoszony ciężar został różnicowany ze względu na mężczyzn, kobiet i młodocianych.

Tabela 1. Kod siły zewnętrznej

 Kod siły zewnętrznej - metoda OWAS


Jak już wyżej wspomniano podczas oceny ryzyka zawodowego metodą OWAS bierze się pod uwagę kody wynikające z: położenia pleców, położenia ramion, położenia nóg i obciążenia zewnętrznego, które tworzą czterocyfrowy kod. Dzięki takiej kombinacji określone jest ryzyko narażenia na MSDs (zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego) oraz kategorie działania, za pomocą których możliwa będzie poprawa warunków pracy na badanym stanowisku.

Tab. 2. Wyznaczanie kodu pozycji ciała

Wyznaczanie kodu pozycji ciała - metoda OWAS

Tab. 3. Kategorie oceny obciążenia statystycznego

Kategorie oceny obciążenia statystycznego - metoda OWAS

Podczas gdy osoba jest pochylona do przody (2), trzyma obie ręce powyżej stawu ramiennego (3) i stoi na nogach wyprostowanych (2), nie obciążają go żadne siły zewnętrzne (1), wtedy kod pozycji wynosi 2321 i znajduje się w kategorii ryzyka 2.

Wymuszone i niewymuszone pozycje pracy różnią się od siebie tym, że przy pozycji wymuszonej zostaje ona narzucona poprzez konstrukcję stanowiska pracy, a także od czynności związanych z pracą. Charakteryzuje się brakiem możliwości modyfikacji, gdy pracownik poczuje dyskomfort. Pozycja niewymuszona wyróżnia się możliwościom swobodnej modyfikacji przystosowanej do preferencji pracownika.

Tab. 3. Opis kategorii obciążenia statycznego